معانی، بیان و بدیع در چهار غزل از جامی
غزل 440
از یار کهن نمیکنی یاد این پیشه نو مبارکت باد
فریاد کسی نمیکنی گوش پیش که کنیم از تو فریاد
با دولت بندگیت هستیم از خواجگی دو عالم آزاد
شاید که تو را فرشته خوانند کین لطف ندارد آدمیزاد
آن سوخته یافت لذت عشق کز وصل نشان ندید و جان داد
از شکر جان فزای شیرین پرویز نیافت ذوق فرهاد
مرغ چمن وفاست جامی در دام غم و بلا چه افتاد
از یار کهن نمیکنی یاد این پیشه نو مبارکت باد
الف) معانی:
جمله خبری: از یار کهن نمیکنی یاد اسناد خبری: خبر در توبیخ و تنبیه مسندالیه: شناسه «ی» در «نمیکنی» مسند: یار کهن
جمله انشایی: این پیشه نو مبارکت باد دعا در جهت ریشخند و استهزا
قصر: از یار کهن – این پیشه نو
دو مصرع در حالت فصلاند و مساوات.
ب) بیان:
کنایه: «پیشه نو» کنایه از «یاد نکردن دوست» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /n/ , /k/ , /ī/ , /y/
جناس: جناس ناقص اختلافی بین «یار» و «یاد» و نیز «یاد» و «باد».
فریاد کسی نمیکنی گوش پیش که کنیم از تو فریاد
الف) معانی:
جمله خبری: فریاد کسی نمیکنی گوش اسناد خبری: خبر انکاری مسندالیه: شناسه «ی» در «نمیکنی» مسند: فریاد کسی تقدیم مسند به جهت تعظیم
جمله انشایی: پیش که کنیم از تو فریاد استفهام
دو جمله در حالت فصل و مساوات هستند.
ب) بیان:
مجاز: «فریاد» در مصرع دوم به عنوان «دادخواهی و شکایت کردن» آورده شده است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /k/ , /ī/ , /n/
مراعات نظیر: فریاد زدن و گوش کردن
با دولت بندگیت هستیم از خواجگی دو عالم آزاد
الف) معانی:
جمله خبری: با دولت بندگیت هستیم از خواجگی دو عالم آزاد اسناد خبری: خبر به جهت بیان شادی مسندالیه: شناسه «یم» در «هستیم» مسند: دولت بندگیت تقدیم مسند به جهت تعظیم
قصر: با دولت بندگیت - از خواجگی دو عالم
در حالت فصل است و اطناب ایضاح بعد از ابهام دارد در مصرع دوم برای مصرع اول.
ب) بیان:
استعاره: «دولت بندگی» استعاره از «عشق» آورده شده است. لفظ مستعار: دولت بندگی مستعار له: عشق مستعار منه: عشق قرینه صارفه: خواجگی دو عالم
ج) بدیع:
واج آرایی: /ā/ , /ī/ , /t/
تضاد: بندگی و آزاد مراعات نظیر: دولت و خواجگی
شاید که تو را فرشته خوانند کین لطف ندارد آدمیزاد
الف) معانی:
جمله خبری: شاید که تو را فرشته خوانند کین لطف ندارد آدمیزاد اسناد خبری: خبر به جهت بیان شادی مسندالیه: شناسه «ند» در «خوانند» مسند: تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
جمله حالت فصل است و اطناب تکمیل دارد در مصرع دوم برای مصرع اول.
ب) بیان:
کنایه: «فرشته» کنایه از «خوبی و پاکی و لطافت» است و «آدمیزاد» کنایه از «بدی و پلشتی و خشونت».
ج) بدیع:
واج آرایی: /ā/ , /d/ , /š/
تضاد: فرشته و آدمیزاد
آن سوخته یافت لذت عشق کز وصل نشان ندید و جان داد
الف) معانی:
جمله خبری: آن سوخته یافت لذت عشق کز وصل نشان ندید و جان داد اسناد خبری: خبر به جهت بیان استرحام مسندالیه: آن سوخته مسند: عشق
قصر و حصر: آن سوخته که از وصل نشان ندید و جان داد و نه دیگر سوختگان.
جمله در حالت وصل است و اطناب ایضاح پس از ابهام دارد.
ب) بیان:
کنایه: «سوخته» کنایه از «عاشق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /t/ , /d/ , /z/ , /s/
حسن تعلیل دارد.
از شکر جان فزای شیرین پرویز نیافت ذوق فرهاد
الف) معانی:
جمله خبری: از شکر جان فزای شیرین پرویز نیافت ذوق فرهاد اسناد خبری: خبر انکاری مسندالیه: پرویز مسند: فرهاد
جمله در حالت فصل است و ایجاز قصر دارد.
ب) بیان:
کنایه: «شکر جان فزا» کنایه از «عشق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /ī/ , /y/ , /f/ , /z/ , /š/
تناسب: شکر و شیرین
تلمیح: اشاره به داستان شیرین و فرهاد و شیرین و خسرو پرویز دارد.
مرغ چمن وفاست جامی در دام غم و بلا چه افتاد
الف) معانی:
جمله خبری: مرغ چمن وفاست جامی اسناد خبری: خبر جهت ابراز شادی مسندالیه: جامی مسند: مرغ چمن وفا تقدیم مسند به جهت تعظیم
جمله انشایی: در دام غم و بلا چه افتاد (استفهام)
جملات در حالت مساواتند و جمله انشایی وصل (غم و بلا) دارد.
ب) بیان:
تشبیه بلیغ: «جامی» به «مرغ» تشبیه شده است. مشبه: جامی مشبه به: مرغ وجه شبه: در دام افتادن
کنایه: «چمن وفا» کنایه از «عشق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /m/ , /ā/ , /f/ , /č/ , /q/
تناسب: مرغ و دام
سجع: وفا و بلا
غزل 443
حلقه گوش ترا هر که بدین لطف بدید حلقه بندگی عشق تو در گوش کشید
حلقه گوش ترا تا شدهام حلقه به گوش حلقه سان کار مرا پا و سری نیست پدید
گوشت ای سیمبر از حلقه زر گشت گران جای آن دارد اگر ناله ما را نشنید
ماند در حلقه گوش تو گرفتار دلم گر چه بسیار از آن راه برون شد طلبید
زر شد از حلقه گوش تو مرا چهره ولی نتوان گوهر وصل تو بدین وجه خرید
هر کجا حلقه زدند اهل ملاحت چو دلم حلقه گوش ترا دید از آن حلقه رمید
گوش کن گوش که از بار غم فرقت تو حلقه شد قامت جامی و به گوشت نرسید
حلقه گوش ترا هر که بدین لطف بدید حلقه بندگی عشق تو در گوش کشید
الف) معانی:
جمله خبری: حلقه گوش ترا هر که بدین لطف بدید حلقه بندگی عشق تو در گوش کشید اسناد خبری: خبر جهت ابراز شادی مسندالیه: هر که مسند: حلقه گوش تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
در حالت فصل است و اطناب تکرار دارد.
ب) بیان:
کنایه: «حلقه بندگی در گوش کشیدن» کنایه از «عاشق شدن» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /r/ , /t/ , /š/
حلقه گوش ترا تا شدهام حلقه به گوش حلقه سان کار مرا پا و سری نیست پدید
الف) معانی:
جمله خبری: حلقه گوش ترا تا شدهام حلقه به گوش، حلقه سان کار مرا پا و سری نیست پدید اسناد خبری: خبر جهت استرحام مسندالیه: شناسه «ام» در «شدهام» مسند: حلقه گوش تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
در حالت وصل (پا و سر) است و اطناب تکرار دارد و اطناب ایضاح.
ب) بیان:
کنایه: «حلقه بندگی در گوش کشیدن» کنایه از «عاشق شدن» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /ā/ , /q/ , /t/ , /š/
جناس: بین «مرا» و «ترا» و همچنین «تا» و «پا» جناس ناقص اختلافی وجود دارد.
گوشت ای سیمبر از حلقه زر گشت گران جای آن دارد اگر ناله ما را نشنید
الف) معانی:
جمله انشایی: گوشت ای سیمبر از حلقه زر گشت گران جای آن دارد اگر ناله ما را نشنید ندا جهت اظهار تعجب
قصر و حصر: از حلقه زر گشت گران
در حالت فصل است و اطناب تکرار دارد.
ب) بیان:
استعاره مصرحه: «سیمبر» استعاره از «معشوق زیبا پیکر» است. لفظ مستعار: سیمبر مستعار منه: نقره یا سیم مستعارله: معشوق زیبا پیکر جامع: زیبایی
ج) بدیع:
واج آرایی: /ā/ , /n/ , /r/ , /š/ , /z/ , /g/
مراعات النظیر: گوش، گران شدن، شنیدن – سیم، زر، گران شدن
ایهام: در معنی گران شدن: گوش تو از حلقه زر «قیمت بالاتری پیدا کرد» یا «سنگین و کر شد»
حسن تعلیل دارد.
ماند در حلقه گوش تو گرفتار دلم گر چه بسیار از آن راه برون شد طلبید
الف) معانی:
جمله خبری: ماند در حلقه گوش تو گرفتار دلم گر چه بسیار از آن راه برون شد طلبید اسناد خبری: بیان خبر جهت استرحام مسندالیه: دلم مسند: حلقه گوش تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
در حالت فصل است و اطناب تکمیل دارد.
ب) بیان:
استعاره مکنیه: «حلقه گوش» استعاره از «عشق» است. لفظ مستعار: حلقه گوش مستعار منه: محدود کردن مستعارله: عشق جامع: گرفتار کردن
مجاز جزء به کل: «دل» مجاز از «شخص عاشق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /r/ , /t/, /g/
اغراق: گرفتار شدن دل در حلقه گوش
زر شد از حلقه گوش تو مرا چهره ولی نتوان گوهر وصل تو بدین وجه خرید
الف) معانی:
جمله خبری: زر شد از حلقه گوش تو مرا چهره ولی نتوان گوهر وصل تو بدین وجه خرید اسناد خبری: خبر انکاری مسندالیه: چهره ام مسند: حلقه گوش تو تقدم مسند به جهت تعظیم
ب) بیان:
استعاره مکنیه: «حلقه گوش» استعاره از «عشق» است. لفظ مستعار: حلقه گوش مستعار منه: محدود کردن مستعارله: عشق جامع: گرفتار کردن
کنایه: «زر شدن چهره» کنایه از «بیمار شدن» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /v/ , /ī/, /g/ , /z/
حسن تعلیل: زر شدن چهره از حلقه زرین گوش
ایهام: «وجه» معنی «چهره» و «پول» دارد.
هر کجا حلقه زدند اهل ملاحت چو دلم حلقه گوش ترا دید از آن حلقه رمید
الف) معانی:
جمله خبری: هر کجا حلقه زدند اهل ملاحت، چو دلم حلقه گوش ترا دید از آن حلقه رمید اسناد خبری: بیان خبر به جهت ابراز اندوه مسندالیه: دلم مسند: حلقه گوش تو
قصر و حصر: از آن حلقه رمید
جمله در حالت فصل است و اطناب تکرار دارد.
ب) بیان:
کنایه: «حلقه زدن» کنایه از «جمع شدن به دور یکدیگر» و «از حلقه رمیدن» کنایه از «ترک کردن جمع» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /d/ , /m/ , /h/
حسن تعلیل دارد.
گوش کن گوش که از بار غم فرقت تو حلقه شد قامت جامی و به گوشت نرسید
الف) معانی:
جمله انشایی: امر به جهت بیان اندوه
قصر و حصر: از بار غم تو
اطناب تکرار دارد.
ب) بیان:
تشبیه بلیغ: بار غم مشبه: غم مشبه به: بار وجه شبه محذوف: سنگینی و بسیاری
ج) بدیع:
واج آرایی: /t/ , /m/ , /r/ , /q/ , /ō/ , /š/ , /g/
ایهام: مصرع دوم دو معنی میتواند داشته باشد: ا- قامت جامی خم شد و خبر آن را نشنیدی. 2- قامت جامی حلقهای شد که به گوش تو آویزان نشد.
حسن تعلیل دارد.
غزل 799
دلا ز قید حریفان بیخرد بگریز تو مرغ زیرکی از دام دیو و دد بگریز
قبول صحبت نیکان اگر نئی باری یکی بکوش و ز هم صحبتان بد بگریز
بس است ز ابجد عشق ای پسر ترا این حرف که ذکر اب مکن از گفت و گوی جَد بگریز
گریختن ز حسد تا به کی ز اهل صفا اگر صفای دلی داری از حسد بگریز
مده به راحت فانی حیات باقی را به محنت دو سه روز از غم ابد بگریز
چو نیست خاصیتی در قبول و ردّ کسان نه بر قبول کن اقبال و نی ز رد بگریز
خمیرمایه هر نیک و بد تویی جامی خلاصی از همه میبایدت ز خود بگریز
دلا ز قید حریفان بیخرد بگریز تو مرغ زیرکی از دام دیو و دد بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: ندا به جهت امر
قصر و حصر: ز قید حریفان بیخرد – از دام دیو و دد
در حالت وصل است و مساوات.
ب) بیان:
تشبیه موکد: تو مرغ زیرکی مشبه: تو مشبه به: مرغ وجه شبه: زیرک بودن
ج) بدیع:
واج آرایی: /ī/ , /r/ , /d/ , /z/
مراعات النظیر: مرغ و دام – دیو و دد
قبول صحبت نیکان اگر نئی باری یکی بکوش و ز هم صحبتان بد بگریز
الف) معانی:
جمله خبری: قبول صحبت نیکان اگر نئی، باری یکی بکوش و ز هم صحبتان بد بگریز اسناد خبری: خبر به جهت برانگیختن مخاطب به کاری قصر و حصر: ز هم صحبتان بد – یکی بکوش
در حالت وصل است و ایجاز قصر دارد.
ب) بیان: ندارد
ج) بدیع:
واج آرایی: /b/ , /s/ , /g/ , /n/ , /k/
اشتقاق: «صحبت» و «هم صحبت»
تضاد: «صحبت نیکان» و «هم صحبتان بد»
بس است ز ابجد عشق ای پسر ترا این حرف که ذکر اب مکن از گفت و گوی جَد بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: ندا به جهت امر و نهی
قصر و حصر: ز ابجد عشق – از گفت و گوی جد
در حالت وصل است و اطناب ایضاح دارد.
ب) بیان:
کنایه: «ابجد عشق» تلویحی است از «قرآن»
ج) بدیع:
واج آرایی: /b/ , /r/ , /g/ , /a/ , /z/ , /s/
مراعات النظیر: پسر،اب، جد – ابجد، حرف، ذکر، گفت و گو
تلمیح: اشاره ای است به ابتدای آیه 200 سوره بقره که میفرماید: « فَإِذا قَضَيْتُمْ مَناسِکَکُمْ فَاذْکُرُوا اللَّهَ کَذِکْرِکُمْ آباءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ»
«و چون آداب ویژه حجّ خود را به جای آوردید ، همان گونه که پدران خود را به یاد می آورید ، یا با یادکردنی بیشتر ، خدا را به یاد آورید. و از مردم کسی است که می گوید: «پروردگارا ، به ما ، در همین دنیا عطا کن» و حال آنکه برای او در آخرت نصیبی نیست.»
در جاهليت رسم بوده که حُجاج، بعد از تمام كردن اعمال حج، ساعتى در منا توقف مىكردند و به پدران خود افتخار مىنمودند كه پدر ما چنين و چنان بوده و بر ديگران فخر مىفروختند؛ خداى متعال آنها را از این عمل نهی نموده و تذکر داد که به جای يادآورى از پدران و تفاخر به آنها، خدا را ياد كرده و توجهتان به خدای متعال باشد.
گریختن ز حسد تا به کی ز اهل صفا اگر صفای دلی داری از حسد بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: استفهام به جهت تذکر و تنبیه
قصر و حصر: ز حسد – ز اهل صفا – از حسد
در حالت فصل است و ایجاز قصر دارد در عبارات «اهل صفا» و «صفای دل داشتن».
ب) بیان: ندارد
ج) بدیع:
واج آرایی: /g/ , /d/ , /r/ , /ā/ , /f/ , /h/ , /s/ , /z/
عکس: گریختن، حسد، صفا (در مصرع اول) صفا، حسد، بگریز (در مصرع دوم)
اشتقاق: «گریختن» و «بگریز»
مده به راحت فانی حیات باقی را به محنت دو سه روز از غم ابد بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: نهی به جهت پند و اندرز
قصر و حصر: از غم ابد
جمله در حالت فصل و ایجاز است.
ب) بیان:
کنایه: راحت فانی و حیات باقی به ترتیب کنایه از زندگی این جهانی و آن جهانی است. «محنت دو سه روزه» کنایه از سختی و عذاب این جهانی است و «غم ابد» کنایه از عذاب آن جهانی.
ج) بدیع:
واج آرایی: /m/ , /t/ , /ā/
سجع: فانی و باقی
تضاد: فانی و باقی – راحت و محنت – دو سه روز و ابد
اغراق: به محنت دو سه روز از غم ابد بگریز
چو نیست خاصیتی در قبول و ردّ کسان نه بر قبول کن اقبال و نی ز رد بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: نهی به جهت پند و اندرز
قصر و حصر: در قبول و رد - بر قبول - ز رد
جمله در حالت وصل است و اطناب ایضاح دارد.
ب) بیان: ندارد.
ج) بدیع:
واج آرایی: /z/ , /r/ , /b/ , /d/ , /l/ , /n/ , /t/ , /q/
اشتقاق: قبول و اقبال
تضاد: قبول و رد
خمیرمایه هر نیک و بد تویی جامی خلاصی از همه میبایدت ز خود بگریز
الف) معانی:
جمله انشایی: ندا به جهت تذکر و یادآوری
قصر و حصر: از همه – ز خود
در حالت وصل است و اطناب ایضاح دارد.
ب) بیان: ندارد.
ج) بدیع:
واج آرایی: /x/ , /z/ , /r/ , /d/ , /ā/ , /ī/ , /y/ , /m/
تضاد: نیک و بد – همه و خود
مراعات النظیر: خلاصی و گریختن
غزل 983
ای ز روی تو ماه چارده کم قیمت یوسف از تو هفده درم
خاک پای مسافران درت تاج فرق مجاوران حرم
سربلندی نیافت در ره تو هر که ننهاد سر به زیر قدم
سرنپیچم ز خط فرمانت گر نهی تیغ بر سرم چو قلم
بر تو سوز دلم نشد روشن تا نزد آتشم ز سینه علم
کرمت قتل ما تقاضا کرد مگذر ای جان ز مقتضای کرم
شد ز شوق دهان تو جامی آرزومند تنگنای عدم
ای ز روی تو ماه چارده کم قیمت یوسف از تو هفده درم
الف) معانی:
جمله انشایی: ندا به جهت تعظیم
قصر و حصر: از روی تو – از تو
در حالت فصل است و مساوات.
ب) بیان:
تشبیه مضمر تفضیلی: ای که در زیبایی چون ماهی اما ارزش زیبایی ماه از تو کمتر است. ای که در زیبایی همچون یوسفی اما ارزش یوسف در زیبایی کمتر از تو است. مشبه: تو مشبه به: ماه و یوسف وجه شبه: ارزش زیبایی
ج) بدیع:
واج آرایی: /f/ , /d/ , /t/ , /h/ , /m/ , /y/
مراعات النظیر: قیمت و درم
تلمیح: اشاره به داستان حضرت یوسف که در بازار مصر به معرض فروش گذاشته شده بود.
خاک پای مسافران درت تاج فرق مجاوران حرم
الف) معانی:
جمله خبری: خاک پای مسافران درت تاج فرق مجاوران حرم اسناد خبری: خبر به جهت تعظیم مسندالیه: خاک پای مسافران درت مسند: تاج فرق مجاوران حرم
در حالت فصل است و ایجاز حذف دارد.
ب) بیان:
تشبیه مضمر: «خاک پا» به «تاج سر» تشبیه شده است. مشبه: خاک پا مشبه به: تاج فرق وجه شبه: ارزش
ج) بدیع:
واج آرایی: /m/ , /j/ , /f/ , /r/ , /ā/
سجع متوازی: مسافران و مجاوران
تضاد: خاک پا و تاج فرق – مسافران و مجاوران
مراعات النظیر: پا و فرق – مسافران و مجاوران
سربلندی نیافت در ره تو هر که ننهاد سر به زیر قدم
الف) معانی:
جمله خبری: سربلندی نیافت در ره تو هر که ننهاد سر به زیر قدم اسناد خبری: خبر به جهت اظهار عجز مسندالیه: هر که مسند: قدم تو (تو به قرینه لفظی حذف شده) تاخیر مسندالیه به جهت تحقیر
در حالت فصل است و ایجاز حذف دارد.
ب) بیان:
کنایه: «سر به زیر قدم نهادن» کنایه از «اظهار بندگی و تسلیم شدن» دارد.
ج) بدیع:
واج آرایی: /d/ , /n/ , /r/ , /h/
تضاد: سربلندی یافتن و سر به زیر قدم نهادن
ایهام: «در ره تو» به معنی «در راه رسیدن به تو» و «در راهی که تو قدم برمیداری.»
سرنپیچم ز خط فرمانت گر نهی تیغ بر سرم چو قلم
الف) معانی:
جمله خبری: سرنپیچم ز خط فرمانت گر نهی تیغ بر سرم چو قلم اسناد خبری: خبر به جهت اظهار عجز مسندالیه: شناسه «م» در «سرنپیچم» مسند: شناسه «ت» در «فرمانت» تقدیم مسندالیه به جهت تاکید
قصر و حصر: ز خط فرمانت
در حالت فصل است و اطناب تکمیل دارد.
ب) بیان:
تشبیه صریح: مشبه: من مشبه به قلم ادات تشبیه: چو وجه شبه: سرپیچی نکردن از خط و تیغ بر سر زدن
ج) بدیع:
واج آرایی: /n/ , /q/ , /m/ , /r/ , /č/ , /t/
مراعات النظیر: سرپیچی و خط فرمان (دستورنامه) و تیغ بر سر نهادن (برای جریمه سرپیچی از فرمان) – قلم و خط فرمان (دستورنامه) و تیغ (قلم تراش)
بر تو سوز دلم نشد روشن تا نزد آتشم ز سینه علم
الف) معانی:
جمله خبری: بر تو سوز دلم نشد روشن تا نزد آتشم ز سینه علم اسناد خبری: خبر به جهت استرحام مسندالیه: سوز دلم مسند: تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
قصر و حصر: تا نزد آتشم ز سینه علم
در حالت وصل است و اطناب ایضاح دارد.
ب) بیان:
مجاز جزء به کل: «دل» مجاز از «وجود عاشق» و «سینه» مجاز از «تن عاشق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /t/ , /m/ , /n/ , /š/ , /s/ , /z/
جناس ناقص اختلافی: «دلم» و »علم»
مراعات النظیر: سوز (سوختن)، روشن، آتش – دل، سینه
اغراق: در سوختن از عشق اغراق کرده است.
کرمت قتل ما تقاضا کرد مگذر ای جان ز مقتضای کرم
الف) معانی:
جمله خبری: کرمت قتل ما تقاضا کرد اسناد خبری: خبر به جهت بیان اندوه مسندالیه: کرمت مسند: ما تقدیم مسندالیه به جهت تاکید
جمله انشایی: مگذر ای جان ز مقتضای کرم ندا برای نهی
قصر و حصر: ز مقتضای کرم
در حالت فصل است و اطناب تکمیل دارد.
ب) بیان:
مجاز کل به جزء: «ما» گفته و منظورش «من» بوده است.
کنایه: «جان» کنایه از «معشوق» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /z/ , /m/ , /k/ , /ā/ , /q/ , /t/
اشتقاق: تقاضا و مقتضا
تناقض نما: قتل توسط شخص کریم!
شد ز شوق دهان تو جامی آرزومند تنگنای عدم
الف) معانی:
جمله خبری: شد ز شوق دهان تو جامی آرزومند تنگنای عدم اسناد خبری: خبر به جهت بیان شادی مسندالیه: جامی مسند: شوق دهان تو تقدیم مسند به جهت تعظیم
قصر و حصر: ز شوق دهان تو
در حالت فصل است و اطناب ایضاح دارد.
ب) بیان:
مجاز: «دهان» گفته و منظورش «بوسه» بوده است.
کنایه: «تنگنای عدم» کنایه از «گور» است.
ج) بدیع:
واج آرایی: /z/ , /m/ , /n/ , /ā/ , /d/ , /s/